آن لحظه دردناک و ناامیدکننده که متوجه یک شکاف عمودی روی ناخن خود میشوید؛ شکافی که نه تنها ظاهر دست شما را تحت تأثیر قرار میدهد، بلکه مدام به لباس یا موهایتان گیر میکند. شکستن ناخن از وسط، که در علم پزشکی با نام اونیکورکسیس (Onychorrhexis) شناخته میشود، مشکلی فراتر از یک اتفاق ساده است و میتواند پیامی از سوی بدن شما باشد.
این مشکلات رایج ناخنها میتواند ناشی از یک ضربه فیزیکی ساده، عادات روزمره، کمبود مواد مغذی ضروری یا حتی یک بیماری زمینهای باشد. درک علت اصلی، اولین و مهمترین قدم برای درمان قطعی و پیشگیری از تکرار آن است.
در این راهنمای جامع، به طور کامل به تحلیل دلایل این مشکل میپردازیم، روشهای ترمیم فوری و درمانهای خانگی را آموزش میدهیم و یک چکلیست کاربردی برای پیشگیری از آن ارائه میکنیم.
بازبینی علمی: این مطلب با نظارت متخصصین پوست و ناخن گردآوری شده تا اطلاعاتی دقیق و قابل استناد در اختیار شما قرار گیرد.
اونیکورکسیس (Onychorrhexis) یا شکستگی عمودی ناخن چیست؟
اونیکورکسیس به ایجاد شیارها و شکافهای طولی و عمودی روی صفحه ناخن گفته میشود که میتواند از نوک ناخن تا ریشه (کوتیکول) امتداد یابد. این حالت باعث میشود ناخنها شکننده شده و به راحتی از وسط ترک بخورند. این مشکل میتواند یک یا چند ناخن را درگیر کند و اغلب با افزایش سن شایعتر میشود، اما دلایل متعدد دیگری نیز دارد.
چرا ناخن از وسط میشکند؟ (تحلیل ۴ علت اصلی)
شناخت علت اصلی، کلید درمان مؤثر است. دلایل این مشکل به چهار دسته اصلی تقسیم میشوند:
۱. دلایل فیزیکی و محیطی
- تماس بیش از حد با آب: شستشوی مکرر دستها، بهویژه با آب گرم و مواد شوینده، چربی طبیعی ناخن را از بین برده و آن را خشک و شکننده میکند.
- ضربه و فشار مکرر: آسیبهای جزئی اما مداوم مانند تایپ کردن، نواختن ساز یا استفاده از ناخن به عنوان ابزار، به مرور زمان ساختار آن را تضعیف میکند.
- آب و هوای خشک: زندگی در محیطهای با رطوبت کم میتواند باعث خشکی و ترک خوردن ناخنها شود.
۲. عادات و رفتارهای روزمره
- استفاده از مواد شیمیایی قوی: پاککنندههای لاک حاوی استون، مواد شوینده خانگی و مواد شیمیایی صنعتی به شدت به ساختار کراتین ناخن آسیب میزنند.
- مانیکور و پدیکور غیراصولی: سوهانکشی خشن و در دو جهت، استفاده بیش از حد از کاشت ناخن و ژلیش بدون استراحت دادن به ناخنها، آنها را نازک و آسیبپذیر میکند.
- جویدن ناخن: این عادت علاوه بر آسیب فیزیکی، ناخن را به طور مداوم در معرض بزاق دهان (که حاوی آنزیمهای هضمکننده است) قرار میدهد.
۳. کمبودهای تغذیهای
بدن شما برای ساختن ناخنهای قوی به مواد اولیه نیاز دارد. کمبود این مواد مغذی میتواند ساختار ناخن را از پایه ضعیف کند:
- بیوتین (ویتامین B7): مهمترین ویتامین برای استحکام ناخن.
- آهن: کمبود آن (آنمی) باعث کاهش اکسیژنرسانی به ماتریکس ناخن میشود.
- روی (Zinc): برای رشد و ترمیم سلولهای ناخن ضروری است.
- پروتئین: از آنجا که ناخن از پروتئین کراتین ساخته شده، کمبود آن مستقیماً به شکنندگی منجر میشود.
۴. بیماریهای زمینهای
گاهی شکستن ناخن علامتی از یک مشکل داخلی است:
- مشکلات تیروئید (کمکاری یا پرکاری): اختلال در هورمونهای تیروئید متابولیسم بدن و در نتیجه رشد ناخن را تحت تأثیر قرار میدهد.
- بیماریهای پوستی: پسوریازیس و اگزما میتوانند بستر ناخن را درگیر کرده و باعث شکنندگی شوند.
- بیماریهای خودایمنی: مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید.
- عفونتهای قارچی: قارچها میتوانند ساختار ناخن را تخریب کرده و باعث ترک خوردن آن شوند.
کمکهای اولیه: چگونه یک ناخن شکسته را به طور موقت ترمیم کنیم؟
اگر ناخن شما از وسط شکسته و به جایی گیر میکند، میتوانید با روش زیر آن را به طور موقت ترمیم کنید تا از آسیب بیشتر جلوگیری شود:
- تمیز کردن: ناخن را به آرامی با آب و صابون بشویید و کاملاً خشک کنید.
- استفاده از چای کیسهای: یک قطعه کوچک از کاغذ چای کیسهای (بدون چای) را به اندازهای که شکاف را بپوشاند، ببرید.
- چسباندن: یک لایه برق ناخن یا چسب ناخن روی شکاف بزنید و به سرعت تکه کاغذ را با یک موچین روی آن قرار دهید و صاف کنید.
- پوشش نهایی: پس از خشک شدن، یک یا دو لایه دیگر برق ناخن روی کل ناخن بزنید. این لایه موقت تا زمان رشد ناخن و کوتاه کردن قسمت شکسته، از آن محافظت میکند.
درمانهای خانگی و راهکارهای تقویتی
- آبرسانی روزانه: هر شب قبل از خواب، از روغنهای طبیعی مانند روغن نارگیل، جوجوبا یا آرگان روی ناخنها و کوتیکولهای خود ماساژ دهید. این کار رطوبت را به ناخن بازمیگرداند.
- تقویت رژیم غذایی: مصرف مواد غذایی سرشار از بیوتین (تخممرغ، بادام)، آهن (اسفناج، عدس)، روی (تخمه کدو) و پروتئین (مرغ، ماهی، حبوبات) را افزایش دهید.
- استفاده از دستکش: هنگام کار با آب و مواد شوینده، همیشه از دستکشهای پلاستیکی استفاده کنید.
- مکملها (با مشورت پزشک): در صورت تشخیص کمبود، مصرف مکملهای بیوتین میتواند تأثیر چشمگیری در افزایش ضخامت و کاهش شکنندگی ناخنها داشته باشد.
چگونه از شکستن ناخن پیشگیری کنیم؟ (چکلیست مراقبتی)
| ✅ کارهایی که باید انجام دهید | ❌ کارهایی که نباید انجام دهید |
| ناخنها را همیشه کوتاه و مرتب نگه دارید. | از ناخنها به عنوان ابزار (برای باز کردن قوطی و…) استفاده نکنید. |
| سوهانکشی را فقط در یک جهت انجام دهید. | ناخنها را در دو جهت سوهان نکشید. |
| از پاککنندههای لاک بدون استون استفاده کنید. | به طور مداوم و بدون استراحت از کاشت ناخن یا ژلیش استفاده نکنید. |
| رژیم غذایی متعادل و سرشار از پروتئین داشته باشید. | ناخنهای خود را نجوید. |
| روزانه از کرم مرطوبکننده دست و روغن کوتیکول استفاده کنید. | دستهای خود را برای مدت طولانی در آب داغ قرار ندهید. |
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر با وجود مراقبتهای خانگی، مشکل شما بهبود نیافت یا علائم زیر را مشاهده کردید، حتماً به پزشک یا متخصص پوست مراجعه کنید:
- علائم عفونت: قرمزی، درد، تورم یا ترشح چرک در اطراف ناخن.
- تداوم مشکل: اگر شکستگی ناخنها پس از چند ماه مراقبت همچنان ادامه دارد.
- تغییر رنگ شدید: اگر رنگ ناخن به زرد، قهوهای یا سبز تغییر کرده است (نشانه احتمالی قارچ).
- علائم همراه: اگر شکستن ناخن با خستگی مفرط، ریزش مو، تغییرات وزنی یا مشکلات پوستی همراه است.
خلاصه
شکستن ناخن از وسط، یا اونیکورکسیس، یک مشکل شایع با دلایل متعدد است. علل اصلی شامل آسیبهای فیزیکی (تماس زیاد با آب)، عادات رفتاری (استفاده از استون، مانیکور نادرست)، کمبودهای تغذیهای (بیوتین، آهن، روی) و بیماریهای زمینهای (مشکلات تیروئید، پسوریازیس) میباشد. درمانهای خانگی بر آبرسانی با روغنهای طبیعی و اصلاح رژیم غذایی تمرکز دارند. روش ترمیم موقت با چای کیسهای میتواند از آسیب بیشتر جلوگیری کند. پیشگیری شامل استفاده از دستکش، سوهانکشی صحیح و پرهیز از مواد شیمیایی قوی است. در صورت عدم بهبود یا مشاهده علائم عفونت ناخن، مراجعه به پزشک ضروری است.
سوالات متداول (FAQ)
۱. آیا استرس باعث شکستن ناخن از وسط میشود؟
بله، استرس مزمن میتواند بر هورمونها و جذب مواد مغذی تأثیر گذاشته و به طور غیرمستقیم باعث ضعیف و شکننده شدن ناخنها شود.
۲. بهترین روغن برای تقویت ناخن شکسته چیست؟
روغن جوجوبا، روغن نارگیل و روغن بادام شیرین به دلیل خاصیت مرطوبکنندگی عمیق و داشتن ویتامین E، گزینههای عالی برای تقویت ناخنهای خشک و شکننده هستند.
۳. تفاوت شکستن افقی و عمودی ناخن چیست؟
شکستن عمودی (اونیکورکسیس) که در این مقاله بررسی شد، اغلب به دلایل سیستمیک، افزایش سن یا آسیب به ریشه ناخن مربوط است. شکستن افقی یا لایهلایه شدن (اونیکوشیزیا) بیشتر به دلیل خشکی و آسیبهای خارجی ایجاد میشود.
نتیجهگیری
شکستن ناخن از وسط مشکلی آزاردهنده است، اما در اغلب موارد با تغییرات هوشمندانه در سبک زندگی و عادات مراقبتی قابل کنترل و درمان است. با محافظت از ناخنهای خود در برابر آب و مواد شیمیایی، تغذیه مناسب و آبرسانی منظم، میتوانید استحکام و سلامت را به آنها بازگردانید. به ناخنهای خود به عنوان یک سیستم هشداردهنده نگاه کنید و در صورت تداوم مشکل، از دریافت کمک تخصصی غافل نشوید.
مراجع: